I. Liên quan:

Âm đạo có 2 thành (trước và sau), 2 bờ bên, 2 đầu (trên và dưới).

1. Thành âm đạo:

- Thành trước liên quan ở trên với đáy bàng quang, niệu quản, ở dưới với niệu đạo. Giữa thành trước âm đạo với các thành phần trên có mô liên kết nhão tạo thành một vách.

Khi đẻ khó, thành trước âm đạo có thể bị rách, kéo theo rách bàng quang, gây dò bàng quang – âm đạo.

Cổ bàng quang ở cách đáy phần trước âm đạo khoảng 3 cm, còn lỗ niệu quản mở vào bàng quang thì cách vòm âm đạo 2 cm.

- Thành sau liên quan từ trên xuống dưới với:

+ ¼ trên thành sau âm đạo được phúc mạc phủ, nên liên quan với túi cùng tử cung – trực tràng, vách âm đạo – trực tràng và mặt trước trực tràng.

Khi đẻ khó, thành sau âm đạo có thể bị rách, gây dò trực tràng – âm đạo.

+ 2/4 giữa của âm đạo đi xuyên qua hoành chậu hông ở phía trên màng trinh khoảng 2,5 cm.

+ ¼ dưới âm đạo chạy chếch ra trước, còn ống hậu môn bẻ gập ra sau tạo thành khoang tam giác âm đạo – trực tràng, nơi có trung tâm gân đáy chậu có các thớ cơ dính trực tràng vào vách âm đạo.

2. Bờ bên âm đạo:

- Ở trên nằm trong chậu hông, nên liên quan với đáy dây chằng rộng của tử cung, có niệu quản và các nhánh của mạch thần kinh âm đạo.

- Ở giữa chọc qua hoành chậu.

- Ở dưới âm đạo đi qua vùng đáy chậu, nên liên quan với các lớp cân cơ đáy chậu, chủ yếu là bờ trong của cơ nâng hậu môn và các lớp mạc, cơ của khoang đáy chậu sâu.

3. Đầu trên và dưới của âm đạo:

- Đầu trên: dính xung quanh cổ tử cung thành vòm âm đạo gồm 4 phần:

+ Vòm âm đạo trước

+ Vòm âm đạo sau.

+ 2 vòm âm đạo bên

Vòm âm đạo sau sâu nhất, sâu 2 cm và liên quan với túi cùng trực tràng – tử cung.

- Đầu dưới: mở vào tiền đình âm hộ.

+ Lỗ dưới âm đạo được các thớ của cơ hành xốp bao quanh như một cơ thắt.

+ Ở trinh nữ, nó được đậy bởi màng trinh.

II. Hình thể trong và cấu tạo:

Âm đạo cấu tạo gồm 3 lớp:

- Lớp niêm mạc ở trong cùng. Niêm mạc có những chỗ dày lên làm mặt trong âm đạo có những nếp ngang gọi là các gờ âm đạo, và 2 lồi dọc ở mặt trước và mặt sau gọi là cột âm đạo trước và cột âm đạo sau. Cột trước thường phát triển hơn cột sau.

- Tấm dưới niêm mạc có nhiều mạch máu như một tạng cương.

- Lớp cơ bên ngoài có 2 tầng: tầng dọc ở ngoài, tầng vòng ở trong.

III. Mạch và thần kinh:

- Cấp máu cho âm đạo là động mạch âm đạo thường tách trực tiếp từ động mạch chậu trong. Ngoài ra còn có các nhánh âm đạo của động mạch tử cung, động mạch trực tràng giữa.

- Tĩnh mạch tạo thành đám rối tĩnh mạch âm đạo nối với đám rối tĩnh mạch tử cung ở phía trên, đám rối tĩnh mạch bàng quang ở phía trước, sau cùng đổ vào tĩnh mạch chậu trong.

- Bạch huyết đổ về chuỗi hạch chậu.

- Thần kinh âm đạo tách từ đám rối tử cung âm đạo, từ thần kinh tạng chậu hông, và đoạn dưới âm đạo được chi phối bởi các nhánh của thần kinh thẹn.