Phân tích dưới góc nhìn Marxism-Leninism: VNexpress

Để phân tích bài báo “Sẽ chuyển gần 4.000 căn hộ tái định cư tại Thủ Thiêm sang nhà ở thương mại” dưới góc nhìn Marxism-Leninism, chúng ta cần áp dụng các nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Marx-Lenin, đặc biệt là lý luận về đấu tranh giai cấp, quan hệ sản xuất, và vai trò của nhà nước trong nền kinh tế tư bản. Dưới đây là phân tích chi tiết:
1. Bối cảnh và nội dung chính của bài báo
Theo bài báo, TP.HCM dự kiến chuyển đổi gần 4.000 căn hộ tái định cư tại khu đô thị mới Thủ Thiêm (phường Bình Khánh, TP Thủ Đức) từ mục đích phục vụ tái định cư sang nhà ở thương mại và sẽ tiến hành đấu giá trong thời gian tới. Các căn hộ này thuộc chương trình 12.500 căn hộ tái định cư, nhưng do nhiều người dân chọn nhận tiền bồi thường thay vì nhận căn hộ, dẫn đến tình trạng dư thừa và bỏ trống trong thời gian dài. Việc chuyển đổi được xem là giải pháp để tránh lãng phí tài sản công và đáp ứng nhu cầu nhà ở trong bối cảnh thị trường bất động sản thiếu nguồn cung.
2. Phân tích dưới góc nhìn Marxism-Leninism
a. Mâu thuẫn giai cấp trong quan hệ sản xuất
Theo Marxism-Leninism, xã hội tư bản chủ nghĩa được đặc trưng bởi mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản (những người sở hữu tư liệu sản xuất) và giai cấp vô sản (những người lao động bị bóc lột sức lao động). Trong trường hợp Thủ Thiêm, mâu thuẫn này thể hiện rõ qua quá trình giải tỏa đất đai và tái định cư. Khu đô thị mới Thủ Thiêm được xây dựng trên cơ sở thu hồi đất của hàng nghìn hộ dân, vốn chủ yếu là người lao động hoặc tầng lớp trung lưu thấp. Họ bị buộc rời bỏ nơi ở cũ để nhường chỗ cho dự án phát triển đô thị, mà mục tiêu cuối cùng là phục vụ lợi ích của tầng lớp tư sản – các nhà đầu tư bất động sản, doanh nghiệp lớn và chính quyền địa phương gắn bó với tư bản.
Việc gần 4.000 căn hộ tái định cư bị bỏ trống và nay được chuyển sang nhà ở thương mại cho thấy rõ sự thất bại của chính sách tái định cư trong việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động bị ảnh hưởng. Thay vì ưu tiên tái định cư tại chỗ hoặc cung cấp nhà ở phù hợp cho người dân bị giải tỏa, nhà nước lại chuyển hướng sang thương mại hóa các căn hộ này, biến tài sản công (được tạo ra từ ngân sách, tức là từ thuế của toàn dân) thành cơ hội sinh lời cho các nhà đầu tư tư bản. Đây là biểu hiện của sự dịch chuyển từ lợi ích tập thể (phục vụ người lao động) sang lợi ích của giai cấp tư sản.
b. Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế tư bản
Marxism-Leninism xem nhà nước trong xã hội tư bản là công cụ của giai cấp thống trị nhằm duy trì trật tự xã hội phục vụ lợi ích của tư sản. Trong trường hợp này, chính quyền TP.HCM – với tư cách là đại diện nhà nước – đã đóng vai trò trung gian trong việc chuyển giao tài sản công thành tài sản tư nhân thông qua đấu giá. Dù mục tiêu công khai là “tránh thất thoát tài sản công” và “đáp ứng nhu cầu thị trường”, thực chất, quyết định này lại phản ánh sự ưu ái cho các nhóm tư bản bất động sản, những người có khả năng tham gia đấu giá và khai thác lợi nhuận từ các căn hộ.
Hơn nữa, việc các căn hộ tái định cư bị bỏ trống nhiều năm, xuống cấp, và phải chi ngân sách lớn để bảo trì (71 tỷ đồng mỗi năm, theo các nguồn liên quan) cho thấy sự thiếu hiệu quả trong quản lý tài sản công của nhà nước tư bản. Thay vì giải quyết gốc rễ vấn đề – chẳng hạn như điều chỉnh chính sách để người dân bị giải tỏa có thể tiếp cận các căn hộ này – nhà nước lại chọn cách “thương mại hóa” để đẩy trách nhiệm sang thị trường, tức là sang tay tư bản. Điều này phù hợp với quan điểm của Lenin rằng nhà nước tư bản không thực sự đại diện cho lợi ích toàn dân mà chủ yếu phục vụ giai cấp tư sản.
c. Tích lũy tư bản và bóc lột giá trị thặng dư
Theo Marx, tích lũy tư bản trong xã hội tư bản chủ nghĩa dựa trên việc bóc lột giá trị thặng dư từ sức lao động của người lao động. Trong trường hợp Thủ Thiêm, quá trình tích lũy tư bản bắt đầu từ việc thu hồi đất với giá bồi thường thấp, sau đó đầu tư xây dựng khu đô thị hiện đại và các căn hộ tái định cư bằng ngân sách công. Tuy nhiên, khi các căn hộ này không được sử dụng đúng mục đích ban đầu (tái định cư), chúng được chuyển sang nhà ở thương mại, mở ra cơ hội cho các nhà đầu tư tư nhân mua lại với giá đấu giá, rồi bán lại với giá cao hơn trên thị trường để thu lợi nhuận.
Quá trình này không chỉ phản ánh sự chuyển dịch giá trị từ công sang tư mà còn cho thấy sự bóc lột gián tiếp đối với người lao động: họ bị mất đất, không được tái định cư đầy đủ, và cuối cùng, tài sản công (mà họ đóng góp qua thuế) lại trở thành nguồn lợi cho tầng lớp tư sản. Điều này củng cố luận điểm của Marx rằng trong xã hội tư bản, mọi hoạt động kinh tế cuối cùng đều phục vụ cho việc gia tăng tích lũy tư bản.
d. Sự tha hóa và bất công xã hội
Một khía cạnh khác của Marxism-Leninism là phê phán sự tha hóa của con người trong xã hội tư bản, nơi mọi giá trị đều bị quy về lợi nhuận. Việc chuyển đổi các căn hộ tái định cư – vốn được xây dựng để đảm bảo quyền lợi cơ bản của người dân (quyền có nhà ở) – thành hàng hóa thương mại cho thấy sự tha hóa của chính sách nhà nước. Thay vì bảo vệ người lao động bị ảnh hưởng bởi dự án Thủ Thiêm, nhà nước lại biến họ thành nạn nhân của thị trường bất động sản, nơi chỉ những người có tiền mới có thể tiếp cận nhà ở.
Bất công xã hội càng rõ ràng khi xét đến thực tế rằng thị trường bất động sản TP.HCM đang khan hiếm nhà ở “vừa túi tiền”, nhưng các căn hộ này lại được định hướng sang phân khúc thương mại, có khả năng trở thành nhà ở cao cấp mà người lao động bình thường không thể mua nổi. Điều này làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo, một đặc trưng của xã hội tư bản mà Marx và Lenin đã chỉ trích gay gắt.
3. Kết luận
Dưới góc nhìn Marxism-Leninism, việc chuyển gần 4.000 căn hộ tái định cư tại Thủ Thiêm sang nhà ở thương mại không chỉ là một quyết định kinh tế mà còn là biểu hiện của mâu thuẫn giai cấp và sự vận hành của chủ nghĩa tư bản tại Việt Nam. Nó cho thấy sự thất bại của nhà nước trong việc bảo vệ lợi ích của giai cấp lao động, đồng thời phản ánh quá trình thương mại hóa và tư nhân hóa tài sản công để phục vụ lợi ích của giai cấp tư sản. Quyết định này không giải quyết được gốc rễ của vấn đề nhà ở cho người dân bị giải tỏa mà ngược lại, củng cố thêm sự bất bình đẳng và tích lũy tư bản trong xã hội.
Để phù hợp với tinh thần Marxism-Leninism, thay vì đấu giá cho tư nhân, nhà nước cần xem xét chuyển các căn hộ này thành nhà ở xã hội hoặc cho thuê với giá ưu đãi, nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động và giảm thiểu bất công xã hội – điều mà lý luận Marx-Lenin luôn hướng tới trong việc xây dựng một xã hội công bằng hơn.