Hệ thống hai tế bào
KL <3pearl (Theo speroff)
Hệ thống hai tế bào giúp giải thích một cách hợp lý các sự kiện liên quan đến tạo steroids của nang noãn, sự xuất hiện và tầm quan trọng của các receptor đặc hiệu.
1 rFSH hiện diện ở tế bào hạt.
2 FSH giúp tạo ra receptor của chính nó.
3 Lúc đầu, rLH chỉ có ở tế bào vỏ, không có ở tế bào hạt. Khi nang phát triển, FSH giúp tạo receptor của LH ở tế bào hạt.
4 FSH giúp hoạt hóa enzyme thơm hóa Androgen ở tế bào hạt.
5 Các hoạt động trên được điều hòa bởi các yếu tố tự tiết và cận tiết của tế bào hạt và tế bào vỏ.
Sự phát triển của nang noãn từ nang nguyên thủy đến nang trứng đặc là một quá trình không phụ thuộc vào hormone (chiêu mộ), các giai đoạn phát triển tiếp theo của nang noãn cần sự hiện diện của hormone.
Dưới tác động của LH, tế bào vỏ sản xuất Androgen, nhờ sự tham gia của các men chuyển P450scc, P450c17, 3β hydroxysteroid dehydrogenase. Androgen được sản xuất bởi lớp vỏ sẽ khuyếch tán vào lớp hạt, tại đây tế bào hạt dưới tác động của FSH thông qua cAMP sẽ chuyển đổi Androgen thành Estrogen.
Lớp vỏ và lớp hạt cũng tiết các chất có vai trò như chất tự tiết và cận tiết:
Vỏ:
IGF (Insulin like factor) làm tăng sản xuất Androgen ở tế bào vỏ, thơm hóa qua trung gian FSà ở tế bào hạt.
Growth factor ở tế bào vỏ làm tăng sự phát triển của tế bào hạt, kích thích FSH tạo rLH ở tế bào hạt.
Hạt: các tác nhân ức chế: epidermal GF, fibroblastGF, GnRH-like-GF.
Dưới tác động của FSH, tế bào hạt sản xuất inhibin và activin.
- Inhibin ức chế tổng hợp FSH tuyến yên, tăng cường các kích thích của LH trên tế bào vỏ tạo Androgen.
- Activin tăng cường hoạt động của FSH, đặc biệt là trong việc sản xuất rFSH.
Điều hòa cận tiết trong việc sản xuất Androgen của tế bào vỏ có vai trò quan trọng của Inhibin và Activin, thông qua chuyển đổi enzyme P450c17.
Trước khi phóng noãn lớp tế bào hạt đặc trưng bởi hoạt động thơm hóa và chuyển đổi Androgen của tế bào vỏ thành Estrogen qua trung gian FSH. Sau phóng noãn, qua trung gian LH, hoàng thể bài tiết cả Estrogen và Progesteron vào máu.
Cả tế bào hạt và tế bào vỏ đều có hệ thống thơm hóa Androgen, nhưng thực tế ở pha nang noãn tế bào hạt hoạt động gấp vài trăm lần so với tế bào vỏ. Vì thế, nguồn sinh tổng hợp chính của Estrogen ở nang phát triển là tế bào hạt.
Tế bào hạt có rất ít P450c17 nên mức độ thơm hoá của tế bào hạt trực tiếp phụ thuộc và lien quan đến tế bào vỏ.
Vì vậy trước khi phóng noãn, sự bài tiết Estrogen là kết quả của sự kết hợp các kích thích của FSH và LH (2 loại tế bào).
Sau phóng noãn, 2 loại tế bào này lại tiếp tục thực hiện chức năngnhư hẹ thống 2 tế bào:
- Tế bào hoàng thể vỏ sản xuất Androgen.
- Tế bào hoàng thể hạt thơm hóa A thành Estrogen.