- Nguyên uỷ thật: là các tế bào khứu giác 2 cực ở vùng khứu niêm mạc mũi.

- Nguyên uỷ hư: hành khứu.

- Đường đi: các tế bào khứu giác có 2 loại sợi:

• Sợi ngoại biên ngắn, nằm trong niêm mạc khứu để thụ cảm khứu giác.
• Sợi trung ương chạy hướng lên trên, đan thành đám rối dưới niêm mạc mũi rồi hợp thành các thần kinh khứu giác, có màu xám vì không có bao myelin, chui qua các lỗ của mảnh ngang xương sàng để tận hết ở mặt trong và dưới của hành khứu.

II. Các dây thần kinh thị giác:

- Nguyên uỷ thật: là các dải sợi hay sợi trục của các tế bào hạch của võng mạc.

- Nguyên uỷ hư: các thể gối ngoài ở vùng sau đồi và các lồi não trên thuộc mái trung não.

- Đường đi: các sợi của thần kinh thị giác tập trung lại ở đĩa thị giác, đi xuyên qua các lớp của võng mạc, màng mạch, củng mạc ở gần cực sau nhãn cầu. Sau khi qua khỏi củng mạc, các sợi trục chạy thành từng bó và được myelin bao bọc thành dây thần kinh thị giác chạy  ở sau trong ổ mắt.

Dây thần kinh thị giác dài 40 mm và được chia làm 3 đoạn:

• Đoạn ổ mắt: dài khoảng 25 mm (gồm cả phần trong nhãn cầu dài khoảng 6 mm), chạy ngoằn ngoèo giữa 4 cơ thẳng và ngăn cách với các cơ này bởi mô mỡ. Hạch mi nằm giữa thần kinh thị giác và cơ thẳng ngoài. Bó mạch trung tâm võng mạc xuyên vào thần kinh ở khoảng 12 mm sau nhãn cầu rồi đi ở trung tâm của thần kinh tới đĩa thị giác.
• Đoạn trong ống: thần kinh thị giác chui qua lỗ thị giác vào ống thị giác với chiều dài khoảng 5 mm. Động mạch mắt nằm phía trên trong thần kinh thị giác.
• Đoạn trong sọ: dài khoảng 10 mm, từ ống thị giác thần kinh chạy về phía sau trong để tới rãnh giao thoa thị giác. Động mạch não trước ở trên thần kinh, động mạch cảnh trong ở ngoài thần kinh.

- Tại rãnh giao thoa thị giác, 2 dây phải và trái bắt chéo với nhau một phần tạo nên giao thoa thị giác, rồi lại tách làm 2 dải thị chạy vòng quanh trung não đến các thể gối ngoài và lồi não trên.

III. Các dây thần kinh tiền đình ốc tai:

Là một tập hợp gồm 2 phần: thần kinh tiền đình và thần kinh ốc tai. Dù đi chung thành 1 dây, nhưng chúng không những khác nhau về hình thái giải phẫu mà cả chức năng và bệnh lý lâm sàng cũng gần như hoàn toàn riêng biệt.

- Nguyên uỷ thật:

• Thần kinh tiền đình: các tế bào của hạch tiền đình ở tai trong.
  • Các sợi ngoại biên cảm nhận thăng bằng từ bóng ống bán khuyên ngoài, bóng ống bán khuyên trước và xoang nang hợp thành nhánh trên.
  • Các sợi ngoại biên cảm nhận thăng bằng từ bóng ống bán khuyên sau và cầu nang hợp thành nhánh dưới.
• Thần kinh ốc tai: các tế bào của hạch xoắn ốc ở tai trong. Các sợi ngoại biên cảm nhận thính giác phân phối cho cơ quan xoắn ốc ở thành dưới ống ốc tai.

- Nguyên uỷ hư: rãnh hành cầu.

- Đường đi: các sợi trung ương của 2 hạch chui qua lỗ ống tai trong cùng với thần kinh mặt, đi đến rãnh hành cầu để vào thân não và tận hết ở các nhân của cầu não là:

• Nhân tiền đình trong và ngoài.
• Nhân tiền đình ngoài.
• Nhân tiền đình trên.
• Nhân tiền đình dưới.
• Nhân ốc tai bụng.
• Nhân ốc tai lưng.